Scenariusz opracowany z okazji rocznicy 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości do wykorzystania podczas zajęć w bibliotece szkolnej z wykorzystaniem znajdującego się tam kącika patriotycznego.
Temat: „100 lat niepodległej” – o polskich symbolach narodowych i konstytucji III RP.
Cele zajęć:
- utrwalenie wiadomości na temat Narodowego Święta Niepodległości,
- przypomnienie informacji na temat konstytucji III RP i polskich symboli narodowych,
- kształtowanie tożsamości narodowej i postawy patriotycznej,
- rozwijanie zainteresowań historią Polski, budzenie dumy narodowej z bycia Polakiem,
- kształtowanie umiejętności pracy w grupie.
Metody pracy:
Praca w grupach, dyskusja, pogadanka, analiza tekstów źródłowych
Środki dydaktyczne:
„Godło Polski na przestrzeni wieków” – tablica edukacyjna, tekst „Mazurka Dąbrowskiego”, fragmenty konstytucji III RP
Przebieg zajęć:
- Informacje na temat utraty niepodległości przez Polskę i okoliczności jej odzyskania.
Był taki czas w historii naszej Ojczyzny, gdy na ponad sto lat utraciła niepodległość. Zaborcy – trzy mocarstwa: Austria, Prusy (późniejsze Niemcy), Rosja – w 1795 roku podzielili między siebie polską ziemię i wymazali z mapy Europy nasze państwo. Chcieli Polakom narzucić swoją kulturę, zwyczaje, język i religię. Nie było polskiego rządu ani wojska, nie było stolicy. Nie wolno było używać polskiej flagi ani godła. Za mówienie w szkole po polsku uczniowie byli karani, a dorośli trafiali do więzienia. Nasz naród jednak nie poddawał się. Polska – wykreślona z mapy Europy – istniała. Każde pokolenie stawało w obronie tych najcenniejszych wartości. Aż nadszedł długo oczekiwany dzień, kiedy to Polska po 123 latach niewoli, rozbiorów i obcego panowania, w końcu 1918 r. odzyskała niepodległość pod przywództwem Józefa Piłsudskiego.
Chociaż decyzje o kształcie terytorialnym naszego państwa były podejmowane dopiero na konferencji pokojowej w Paryżu, która rozpoczęła się w styczniu 1919 roku, to za symboliczną datę odzyskania niepodległości uznajemy 11 listopada. W tym dniu obchodzimy w Polsce Narodowe Święto Niepodległości, na pamiątkę wydarzeń z 1918 roku, kiedy Rada Regencyjna przekazała władzę wojskową Józefowi Piłsudskiemu, który przybył do Warszawy po uwolnieniu z twierdzy w Magdeburgu. 11 listopada Niemcy podpisały również akt zawieszenia broni, który zakończył I wojnę światową.
- Konstytucja III RP
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej została przyjęta przez Zgromadzanie Narodowe 2 kwietnia 1997 roku. Składa się z Preambuły (jej treść zwraca uwagę na ważne dla Polski momenty dziejowe, wartości takie jak wolność, sprawiedliwość, dialog społeczny, poszanowanie i umacnianie praw obywatelskich) 243 artykułów, które znajdują się w obrębie trzynastu rozdziałów. W części z nich wydzielono podrozdziały.
W Konstytucji znajdują się również informacje na temat zasad ochrony symboli narodowych. Nauczyciel prosi o odczytanie jednego z uczniów o odczytanie 28 art. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
- Omówienie polskich symboli narodowych, które znajdują się w kąciku patriotycznym, mieszczącym się w bibliotece szkolnej, na podstawie przygotowanych informacji.
a) GODŁO POLSKI
Przy omawianiu historii godła polskiego nauczyciel może wykorzystać film:
Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (art. 28) RP „godłem Rzeczypospolitej Polski jest wizerunek orła białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy”. Korona została przywrócona 31 grudnia 1989 roku ustawą z dnia 29 grudnia 1989 roku o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Jednakże nowy wzór godła został wprowadzony dopiero 22 lutego 1990 roku ustawą z dnia 1990 roku o zmianie przepisów o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej.
Początki znaku orła wiązano z legendarnym twórcą państwa Lechem. Według legendy założył on swoją stolicę w Gnieźnie. Gród otrzymał swoją nazwę od gniazda orłów, które znajdowało się na dębie pod którym odpoczywał Lech. Widok lecącego orła na tle czerwieniącego się nieba tak go zachwycił, że postanowił w tym miejscu wybudować swoją osadę. Natomiast biały orzeł na czerwonym tle został godłem nowopowstałego państwa – Polski.
Po raz pierwszy rysunek orła pojawił się na monetach Bolesława Chrobrego. W czasach piastowskich jego wizerunek był umieszczany również na pieczęciach i tarczach. W tym czasie był jeszcze bez korony, która pojawiła się na głowie orła dopiero pod koniec XIII wieku. Orzeł Biały w koronie z obiegającym wokół napisem „Bóg przywrócił Polskom zwycięskie znaki” pojawił się w 1295 roku na pieczęci Przemysła II. Od tego czasu Orzeł Biały stał się herbem Królestwa Polskiego, przyjmowanym kolejno przez wszystkich królów polskich. W czasach Władysława Jagiełły połączył się z herbem Wielkiego Księstwa Litewskiego – Pogonią (w czerwonym polu zbrojny rycerz na koniu, z tarczą) – na znak unii łączącej Koronę i Litwę. Umieszczone na jednej tarczy godła Orła i Pogoni stały się herbem Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Po trzeci rozbiorze Polski w 1795 roku godło Polski zastąpiły symbole obcych monarchii – czarne dwugłowe orły cesarskiej Austrii i Rosji oraz jednogłowy Prus.
W 1918 roku, po odzyskaniu niepodległości, Orzeł Biały w koronie znów powrócił jako godło państwowe, bo zostać zakazanym przez okupantów po wybuchu II wojny światowej. Pozostał jednak symbolem używanym przez rząd Polski na uchodźstwie. Noszono go w Wojsku Polskim na Zachodzie, w kraju zaś w armii Polskiego Państwa Podziemnego.
Po II wojnie światowej – w 1948 roku – orzeł stracił koronę. Pamięć Orła Białego w koronie była jednak żywa w polskim społeczeństwie. Orła w koronie nadal używały władze Rzeczypospolitej na obczyźnie. Przywoływali go też często opozycjoniści i przeciwnicy PRL – u. W wyniku przemian politycznych i ustrojowych w roku 1990 Orzeł Biały w koronie powrócił jako symbol narodowy. W myśl ustawy z 9 lutego 1990 roku „godłem Rzeczypospolitej Polskiej staje się wizerunek Orła Białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy”.
Propozycja ćwiczenia
„Godło Polski na przestrzeni wieków” – tablica edukacyjna (rozcinamy)
Dzielimy uczniów na grupy i prosimy o przyporządkowanie odpowiedniego godła go władcy lub czasów.
Ćwiczenie można zrobić na początku i wtedy jest punktem wyjścia do rozważań na temat godła.
Możne też być wykonane jako podsumowanie rozmowy na temat polskiego godła państwowego.
b) FLAGA
Flaga państwa polskiego składa się z dwóch poziomych pasów równej szerokości, z których górny jest biały, a dolny czerwony. Są to barwy pochodzące od herbu państwa. Biały oznacza Orła Białego, czerwony pole tarczy herbowej. Od 1831 roku biel i czerwień są barwami narodowymi choć ich korzenie sięgają średniowiecza. Już w XIII wieku biały orzeł umieszczany był w czerwonym polu tarczy herbowej. Z czasem kolory te zaczęły pojawiać się na tarczach i chorągwiach rycerskich, proporcach husarskich i sztandarach wojskowych. W pierwszej połowie XVIII wieku do umundurowania wojskowego wprowadzone zostały białe kokardy, symbolizujące przynależność państwową wojska. W chwili wybuchu powstania listopadowego zmieniono barwę kokardy wojskowej na biało – czerwoną. Biel oznaczać miała dobro i czystość dążeń narodu polskiego, czerwień – przelaną krew Polaków za wolność Ojczyzny. Jak wszystkie polskie symbole narodowe, również barwy – biel i czerwień – były w czasach zaborów zakazane przez władze rosyjskie, austriackie i pruskie. Powracały jednak podczas wszystkich narodowych manifestacji, które miały miejsce na ziemiach polskich. W czasie II wojny światowej pojawiały się na ulicach Warszawy i innych miast polskich w dniach świat narodowych. Biało – czerwonymi flagami znaczyli swój szlak bojowy żołnierze na wszystkich frontach wojny. Dlatego barwy biało – czerwone są jedną z największych narodowych wartości. Konstytucja z 1997 roku określa, że kolory te są barwami państwowymi Rzeczypospolitej Polskiej.
c) HYMN PAŃSTWA POLSKIEGO
Autorem tekstu „Mazurka Dąbrowskiego” jest Józef Wybicki. „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech” – taki był pierwotny tytuł hymnu Polski – powstała w Reggio Emilia we Włoszech w lipcu 1797 roku z myślą o żołnierzach polskich walczących na ziemi włoskiej pod dowództwem generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Autor melodii, opartej na motywach ludowego mazura pozostaje nieznany.
Pieśń od samego początku zyskała ogromna popularność i była chętnie śpiewana przez legionistów. Szybko dotarła również do kraju i zyskała uznanie Polaków pod zaborami. Podczas tej wędrówki tekst ulegał drobnym zmianom. Z chwilą wybuchu powstania listopadowego „Mazurek Dąbrowskiego” zaczął być powszechnie uważany za hymn narodowy. Od tego czasu zawsze już towarzyszył Polakom. Śpiewali go powstańcy styczniowi 1863 roku. Z jego melodią szli do boju powstańcy wielkopolscy i śląscy. Brzmiał na wszystkich frontach II wojny światowej – wszędzie tam, gdzie walczyli polscy żołnierze.
Obecny tekst hymnu i jego zapis nutowy został zatwierdzony ustawą o godle, barwach i hymnie.
Propozycja ćwiczenia
Przygotowany tekst hymnu – „Mazurek Dąbrowskiego”
Uczniów dzielimy na grupy. Każdej grupie przyporządkowujemy odpowiednią zwrotkę hymnu. Prosimy o jej przeczytanie i odnalezienie nawiązań do postaci i wydarzeń historycznych. (3-5 minut).
Następnie wspólnie czytamy poszczególne zwrotki i uczniowie przedstawiają wyniki swojej pracy.
Nawiązania (materiały dla nauczyciela):
Słowa „Mazurka Dąbrowskiego” nawiązują do wzniosłych wydarzeń polskiego oręża i ówczesnych przywódców wojskowych, w których pokładano nadzieję na odzyskanie przez Polskę niepodległości.
- Pierwsza zwrotka hymnu nawiązuje do ostatniego rozbioru Polski, który nastąpił w 1795 roku po klęsce powstania kościuszkowskiego. Terytorium Rzeczypospolitej zostało rozdzielone wtedy pomiędzy Rosję, Austrię i Prusy. Słowa utworu wyrażają patriotyzm i wiarę w odzyskanie przez Polskę niepodległości.
- Refren wyraża nadzieję na powrót do Polski żołnierzy, którzy wyemigrowali do Francji i Włoch po III rozbiorze Polski. W 1797 roku weszli oni w skład utworzonych pod dowództwem Jana Henryka Dąbrowskiego w porozumieniu w Francuzami Legionów Polskich.
- W drugiej zwrotce znajduje się nawiązanie do zwycięstw i sukcesów wojskowych Napoleona Bonaparte. Jednocześnie autor uważa, że żołnierze polscy wracający z zachodu do kraju są w stanie z pomocą Napoleona wywalczyć niepodległość dla Polski.
- Trzecia zwrotka nawiązuje do czasów XVII wieku i Stefana Czarnieckiego, dowódcy polskiego wojska polskiego, który organizował obroną Polski przed „potopem szwedzkim”.
- Czwarta zwrotka miała ukazywać pozostającym na emigracji legionistom obraz Polaków pozostających w Ojczyźnie i wyczekujących na znak zbliżających się z zachodu wojsk polskich.
Podsumowanie
- Moja Ojczyzna jest dla mnie………………………………
- Wolność jest dla mnie………………………………………..
- Niepodległa Polska to ………………………………………..
- Kocham moją Ojczyzną za………………………………….
- Polskę kocham za………………………………………………
- Być Patriotą to znaczy ………………………………………
- Dla wolnej Polski jestem w stanie………………………
Opracowała: Anita Kaniewska – Kwiatkowska
„Mazurek Dąbrowskiego”
Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.
Marsz, marsz, Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski.
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami.
Dał nam przykład Bonaparte,
Jak zwyciężać mamy.
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze,
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Już tam ojciec do swej Basi
Mówi zapłakany –
Słuchaj jeno, pono nasi
Biją w tarabany.
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Art. 28. Zasada ochrony symboli narodowych
Dz.U.1997.78.483 – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
- Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.
- Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.
- Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.
- Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.
- Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.